سال گذشته، قزاقستان برای نخستین بار نه تنها از همسایگان منطقه‌ای خود پیشی گرفت، بلکه میانگین جهانی بهره‌وری برنامه‌نویسان در حوزه هوش مصنوعی را نیز پشت سر گذاشت. این دستاورد مهم نتیجه سرمایه‌گذاری‌های راهبردی دولتی و سازگاری بالای بخش فناوری بوده است. با این حال، پژوهش اخیر ما در دانشگاه استنفورد نشان داد که علاوه بر عوامل موفقیت، یک عامل کلیدی وجود دارد که می‌تواند یا شتاب‌دهنده پیشرفت باشد یا مانعی جدی برای آن – زبان تعامل با هوش مصنوعی. چگونه قزاقستان می‌تواند این رهبری را حفظ کرده و به یک مزیت رقابتی پایدار تبدیل کند؟

فراتر از میانگین جهانی

در دو سال گذشته، گروه پژوهشی ما در دانشگاه استنفورد یک آزمایش وسیع انجام داده و تأثیر هوش مصنوعی بر توسعه نرم‌افزار در سراسر جهان را بررسی کرده است. ما داده‌های نزدیک به ۱۰۰ هزار توسعه‌دهنده از بیش از ۵۰۰ شرکت در ۶۰ کشور را تحلیل کرده‌ایم. از میان آن‌ها، ۶۸۳ متخصص از ۳۶ شرکت حاضر در قزاقستان (اعم از شرکت‌های محلی و چندملیتی) مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج سال ۲۰۲۴ برای قزاقستان جهشی واقعی بودند. توسعه‌دهندگانی که از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کردند، به‌طور میانگین بهره‌وری خود را ۱۶.۸ درصد افزایش دادند. این میزان نه تنها بالاتر از کشورهای همسایه مانند قرقیزستان و ازبکستان است، بلکه از نتایج ارمنستان، آذربایجان و گرجستان نیز پیشی می‌گیرد. مهم‌تر از همه اینکه قزاقستان برای نخستین بار میانگین جهانی رشد بهره‌وری هوش مصنوعی (۱۶.۴٪) را پشت سر گذاشته است.

این امر در تضاد کامل با سال ۲۰۲۳ است، زمانی که شاخص‌های قزاقستان ۱.۲ درصد کمتر از میانگین جهانی بود. اگرچه هنوز شکافی با کشورهای غربی وجود دارد که رشد بهره‌وری در آن‌ها به ۱۹ درصد و حتی بیشتر می‌رسد، اما روند مشخص است: قزاقستان به‌سرعت در حال کاهش فاصله و نشان دادن یکی از سریع‌ترین نرخ‌های پیشرفت در نمونه‌ جهانی ما است. برای هوش مصنوعی، زبان اهمیت دارد.

چه عاملی پشت این رشد چشمگیر است؟

 پژوهش ما یک عامل غیرمنتظره اما بسیار مهم را نشان داد – زبانی که توسعه‌دهندگان با ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کنند:

• برنامه‌نویسان قزاق که تنها با زبان انگلیسی با هوش مصنوعی تعامل داشتند، بهره‌وری‌شان ۱۷.۱ درصد افزایش یافت؛

• کسانی که با زبان روسی یا قزاقی تعامل داشتند، افزایش بهره‌وری بسیار کمتری داشتند – تنها ۱۳.۸ درصد.

چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟

دو دلیل اصلی وجود دارد:

• آموزش مدل‌ها: اکثریت قریب‌به‌اتفاق مدل‌های هوش مصنوعی امروزی با داده‌های عظیم انگلیسی‌زبان آموزش دیده‌اند. حجم داده‌های روسی برای آموزش تقریباً ۱۰۰ برابر کمتر است و برای زبان قزاقی حتی کمتر از آن.

• ویژگی‌های زبانی: پیچیدگی ساختاری زبان‌های ترکی و اسلاوی چالش‌هایی اضافی برای مدل‌های فعلی ایجاد می‌کند که برای زبان انگلیسی با ساختاری ساده‌تر بهینه‌سازی شده‌اند.

در عمل، این بدان معناست که درخواست به هوش مصنوعی به زبان انگلیسی پاسخ دقیق‌تر، مرتبط‌تر و مفیدتری ارائه می‌دهد. استفاده از زبان روسی یا قزاقی در اصل مدل را به یکی دو نسل قبل‌تر بازمی‌گرداند – پاسخ‌ها کم‌دقت‌تر و قابلیت‌ها محدودتر هستند. این امر حتی در داخل یک تیم باعث نابرابری فرصت‌ها می‌شود و تسلط به زبان انگلیسی را از یک مهارت مفید به یک عامل کلیدی در بهره‌وری دوران هوش مصنوعی تبدیل می‌کند.

در نگاه اول، داده‌ها چیزی بدیهی را نشان می‌دهند: کارکنان شرکت‌های بین‌المللی در قزاقستان به‌طور میانگین حدود ۳ درصد رشد بهره‌وری بیشتری نسبت به همتایان خود در شرکت‌های محلی دارند. این را می‌توان با منابع بهتر، رویه‌های جاافتاده و فرهنگ سازمانی جهانی توضیح داد.

اما در تحلیل دقیق‌تر، واقعیتی شگفت‌انگیز آشکار شد: برنامه‌نویسان شرکت‌های محلی قزاق که فقط با زبان انگلیسی از هوش مصنوعی استفاده می‌کردند، به سطح بهره‌وری مشابه با همکاران خود در شرکت‌های چندملیتی دست یافتند.

این مساله نتیجه‌ای بسیار مهم برای بخش IT قزاقستان است و ثابت می‌کند که عامل کلیدی موفقیت نه‌تنها دسترسی به منابع شرکت‌های بزرگ چندملیتی، بلکه استراتژی درست در استفاده از هوش مصنوعی با تمرکز بر زبان انگلیسی است. شرکت‌های محلی ظرفیت رقابت مؤثر را دارند، به شرطی که بتوانند بر مانع زبانی غلبه کنند.

چگونه می‌توان رهبری را حفظ کرد و توسعه داد؟

برتری به‌دست‌آمده یک دارایی ارزشمند است، اما در دنیای پرشتاب هوش مصنوعی، از دست دادن آن آسان است. رقبای منطقه‌ای مانند ازبکستان و قرقیزستان نیز به‌طور فعال در حال اجرای راهبردهای ملی هوش مصنوعی خود هستند. برای تثبیت موفقیت در سال‌های آینده، قزاقستان باید قاطعانه عمل کند. بر اساس پژوهش ما، چند توصیه کلیدی ارائه می‌شود:

۱) آموزش فنی به زبان انگلیسی را پیاده‌سازی کنید

این یک ضرورت راهبردی است که داده‌ها آن را تأیید می‌کنند: هوش مصنوعی با سرعت برق‌آسا پیشرفت می‌کند و دانش پیشرفته به زبان انگلیسی است. دسترسی به آخرین دستاوردها، تحقیقات پیشرو، مباحثات و ابزارهای نوین اغلب ابتدا در فضای انگلیسی‌زبان فراهم می‌شود. عقب‌ماندگی زبانی امروز، به معنی عقب‌ماندگی فناورانه در آینده است.

۲) توسعه هوش مصنوعی به زبان‌های دولتی و روسی

هم‌زمان با تقویت زبان انگلیسی، باید کیفیت هوش مصنوعی به زبان‌های قزاقی و روسی نیز ارتقا یابد. کلید این کار، سرمایه‌گذاری هدفمند (دولتی و خصوصی) در ایجاد دیتاست‌های بزرگ و باکیفیت به این زبان‌ها است. همچنین لازم است از پژوهش‌های علمی و فنی (R&D) در زمینه پردازش زبان طبیعی (NLP) برای زبان‌های منطقه‌ای حمایت شود؛ شاید با ایجاد پلتفرم‌های زبانی ملی مانند مدل فنلاند یا اسرائیل.

۳) ایجاد مراکز صنعتی هوش مصنوعی بر اساس اصل «از علم تا سودآوری»

برای اینکه هوش مصنوعی سود واقعی برای اقتصاد به همراه داشته باشد، نیاز به مراکز صنعتی برای تطبیق هوش مصنوعی است. وظیفه این مراکز، پیاده‌سازی هوش مصنوعی در بخش‌های کلیدی مانند نفت و گاز، مالی، دولت و کشاورزی است تا اثر اقتصادی آن اثبات شود. برخلاف Astana Hub، تمرکز این مراکز بر تطبیق مدل‌ها، پروژه‌های آزمایشی، تربیت نیرو و ایجاد محصولات صادراتی در حوزه هوش مصنوعی خواهد بود.

۴) ایجاد همکاری منطقه‌ای در زمینه زبان‌های آسیای مرکزی

قزاقستان می‌تواند رهبری همکاری منطقه‌ای برای توسعه مدل‌های هوش مصنوعی برای زبان‌های ترکی و دیگر زبان‌های آسیای مرکزی را بر عهده گیرد. یکپارچه‌سازی تلاش‌ها برای جمع‌آوری داده و انجام پژوهش‌ها، به عبور سریع‌تر از مانع زبانی شناسایی‌شده در پژوهش ما کمک خواهد کرد و کل منطقه را تقویت می‌کند. نمونه‌ای موفق از این همکاری، Silkroad Innovation Hub در سیلیکون ولی است که بستری برای توسعه مشترک استارت‌آپ‌ها و همکاری با شرکت‌های پیشروی فناوری ایالات متحده فراهم کرده است.

نکته:

قزاقستان در آستانه عصر فناورانه جدیدی قرار دارد. این کشور توانایی خود را نه تنها در مشارکت در رقابت جهانی هوش مصنوعی، بلکه در دستیابی به موفقیت‌های چشمگیر نشان داده است. رهبری کنونی در آسیای مرکزی نتیجه سیاستی دوراندیشانه و استعداد متخصصان محلی است.

با این حال، رهبری آینده تضمین‌شده نیست. چالش اصلی و در عین حال فرصت بزرگ، غلبه بر مانع زبانی در استفاده از هوش مصنوعی است. ادغام مؤثر هوش مصنوعی امروز بسیار فراتر از مزایای سنتی مانند نیروی کار ارزان‌قیمت است. مسیر پیشرفت قزاقستان از سرمایه‌گذاری راهبردی نه‌تنها در فناوری، بلکه در شایستگی‌های زبانی می‌گذرد، تا انسان‌ها و ماشین‌ها به یک زبان – زبان پیشرفت – سخن بگویند.

آستانه قزاقستان
 

منبع:

https://tengrinews.kz/article/kazahstan-stanovitsya-liderom-tsentralnoy-azii-gonke-ii-ne-2926/